Bedrijven hebben een kortere levensduur dan ooit. Overleven wordt steeds moeilijker. Beursgenoteerde bedrijven hebben een kans van 1 op 3 dat ze binnen vijf jaar van de beurs verdwijnen. Veertig jaar geleden was die kans nog 1 op 18. Wat moeten bedrijven doen om te overleven? Kan het ook anders?
Ja, het kan ook anders. Bedrijven kunnen langdurig overleven en bloeien door steeds zich aan te passen aan de toenemende complexiteit in hun omgeving. Een gebrek aan aanpassingsvermogen is namelijk de belangrijkste reden dat ze falen.
Oplossingen zijn te vinden in de natuur. Wat organisaties gemeen hebben met biologische soorten is dat ze complexe adaptieve systemen zijn.
6 principes om de kansen op overleven te vergroten
-
Houd heterogeniteit in stand
Heterogeniteit stelt het systeem in staat om zich te blijven aanpassen aan de veranderende omgeving. Variatie is de essentie van evolutionaire aanpassing: de heterogene onderdelen van een complex adaptief systeem vormen het reservoir waaruit zich de selectie distilleert.
In het organisatieleven moeten leiders voor voldoende diversiteit zorgen in drie dimensies: mensen, ideeën en inspanningen. Het gaat misschien ten koste van de kortetermijnefficiëntie, maar het is essentieel voor de robuustheid.
De cultuur moet mensen stimuleren om risico’s op mislukking te accepteren en om nieuwe ideeën uit te proberen.
Daarbij is het niet genoeg om mensen met uiteenlopende achtergronden en persoonlijkheden in dienst te nemen, want mensen in organisatiecontexten zijn geneigd om de dominante businesslogica redelijk klakkeloos te blijven omarmen. Daarom moet de cultuur mensen stimuleren om risico’s op mislukking te accepteren en om nieuwe ideeën uit te proberen. Als in een onderneming geen fouten worden gemaakt, is dat een heldere indicatie dat er kansen worden misgelopen en dat de onderneming kwetsbaar is.
-
Houd modulariteit in stand
Een modulair complex adaptief systeem bestaat uit losjes met elkaar verbonden onderdelen. Modulaire systemen belemmeren dat schokken zich van het ene naar het andere onderdeel verplaatsen, en dat maakt het totale systeem robuuster.
Zonder opoffering van enig kortetermijnvoordeel nemen de langetermijnrisico’s toe.
In een bedrijfscontext betekent modulariteit altijd dat je ergens moet inleveren, met name in de voordelen van grotere verbondenheid. Strakke verbondenheid binnen een bedrijf is vaak gunstig voor de informatiestromen, innovatie en wendbaarheid. Maar het maakt het bedrijf ook kwetsbaarder voor schadelijke omgevingsgebeurtenissen. Desalniettemin is modulariteit een bepalend kenmerk van robuuste systemen: zonder opoffering van enig kortetermijnvoordeel nemen de langetermijnrisico’s toe.
3. Houd redundantie in stand
In systemen met redundantie overlappen meerdere onderdelen elkaar. Als het ene onderdeel faalt, kan een ander onderdeel het overnemen. Het menselijke immuunsysteem bijvoorbeeld werkt op die manier: we hebben uiteenlopende verdedigingslijnen tegen ziekmakers, van onze huid tot witte bloedcellen en antistoffen, die het van elkaar overnemen als ergens iets niet goed gaat.
Overlapping wordt beschouwd als de antithese van lean en efficiënt. Maar het is een noodzakelijk ingrediënt van robuustheid.
Redundantie is extra belangrijk in zeer dynamische omgevingen, waarin een systeem vaak onvoorspelbare schokken oploopt. In organisaties is redundantie vaak vloeken in de kerk: het wordt beschouwd als de antithese van lean en efficiënt. Toch is overlapping – denk vooral ook aan procurement: hoe zorg je dat je nooit overmatig afhankelijk bent van één leverancier? – een noodzakelijk ingrediënt van robuustheid.
4. Verwacht verrassingen, maar verminder de onzekerheid
Precieze uitkomsten kunnen we in complexe adaptieve systemen niet voorspellen, maar we kunnen wél signalen opvangen, patronen van verandering ontwaren en plausibele uitkomsten bedenken.
Als zich nieuwe ideeën vormen die een reële bedreiging zijn: kom dan in actie!
In de bedrijfscontext gaat het er dan vooral om dat de activiteiten van ‘ontregelende’ concurrenten actief worden gemonitord. Dat voorkomt dat je wordt overrompeld. Een paar praktijken helpen hierbij. Als gevestigd bedrijf zul je moeten accepteren dat je businessmodel op een gegeven moment achterhaald is: bedenk hoe dat zou kunnen gebeuren en wat je eraan kunt doen. Kijk ook goed naar de periferie van je bedrijfstak: veranderingen worden meestal in gang gezet door startups of mindere goden die geen andere keus hebben dan jouw businessmodel onderuit te halen. Volg dus wat er in deze randgebieden gebeurt. En als zich nieuwe ideeën vormen die een reële bedreiging zijn, kom dan in actie: kopieer het idee, acquireer het of bouw een effectieve verdediging op.
5. Creëer feedbackloops en adaptieve mechanismen
Heterogeniteit zorgt voor de variatie waarop de selectie draait, en feedbackloops zorgen ervoor dat de selectie ook daadwerkelijk plaatsvindt en dat de fitness – geschiktheid – van het systeem zo verbetert. Via feedback detecteren systemen omgevingsveranderingen, waarna ze zich kunnen aanpassen. In de natuur is dit iets wat vanzelf gebeurt.
Variatie, selectie en stimulatie van innovaties vinden alleen plaats als de leiding van het bedrijf de ondersteunende mechanismen daarvoor opzet.
In het bedrijfsleven is het iets wat in hoge mate moet worden gestuurd. Variatie, selectie en stimulatie van innovaties vinden alleen plaats als de leiding van het bedrijf de ondersteunende mechanismen daarvoor opzet. Iteratief experimenteren en innoveren worden, samen met variatie, in het traditionele managementdenken als inefficiënt gezien – maar het zijn onmisbare eigenschappen van robuuste systemen.
6. Kweek vertrouwen en wederkerigheid
In complexe adaptieve systemen moet worden samengewerkt wil je robuust kunnen zijn. Individuele belangen zijn vaak in conflict met elkaar, en als iedereen alleen zijn eigen belangen nastreeft wordt het algehele systeem zwakker en lijdt iedereen daaronder. Dit is het bekende dilemma van de collectieve actie: mensen worden alleen geprikkeld om gedrag te vertonen dat het algehele systeem ten goede komt als ze daar zelf direct voordeel bij hebben.
De essentie is dat de onderneming zoveel mogelijk winst uit het systeem probeert te halen,en tegelijkertijd waarde aan het systeem toevoegt.
Organisaties tackelen dit door bij de andere partijen vertrouwen in hun ecosysteem te kweken en daarbij wederkerigheid veilig te stellen. Daartoe moeten de leiders goed kijken hoe hun bedrijf bijdraagt aan andere stakeholders in hun ecosysteem. De essentie is dat de onderneming, ook al probeert zij om zo veel mogelijk winst uit het systeem te halen, tegelijkertijd waarde aan het systeem toevoegt.
Ook interessant voor u: Jaarcongres Verandermanagement, 1 december 2016. Profiteer nog van de vroegboekkorting! (tot 1 oktober).
Bron: HBR.org
