‘De accountants en toezichthouders dienen aan te sluiten bij ons, in plaats van dat wij moeten aansluiten bij hun wereld. Wij zijn toch het primaire proces?’ Aan het woord is Ruud Klarenbeek, directeur-bestuurder van de JP van den Bent stichting. Deze stichting, die mensen met een lichte, ernstige of meervoudige (verstandelijke) beperking ondersteunt, scoort al jarenlang zeer hoog op medewerkerstevredenheid en cliënttevredenheid. Op 8 juni staat Ruud Klarenbeek op het podium van het nieuwe event Verdraaide Organisaties, om zijn visie te delen.
De bedoeling
‘Wat wij doen, is mensen ondersteunen bij leven. Dat is de bedoeling’, aldus Ruud Klarenbeek. ‘Voor goede zorg geldt: kijk naar het individu en regel daaromheen wat nodig is. Dat klinkt eenvoudig. Maar in de zorg gaat het nu heel vaak om de voorwaarden waaronder iemand datgene kan krijgen wat hij nodig heeft. Onder de jeugdwet gelden daarnaast weer heel andere voorwaarden dan onder de WLZ, onder de WMO, bij justitie of bij het zorgzwaartepakket rondom beschermd wonen. Die mens waar het ons om te doen is, blijft volstrekt dezelfde, waar je hem of haar ook indeelt.’
In veel instanties redeneren mensen vanuit die systeemwereld in plaats van vanuit de bedoeling. Ruud vervolgt: ‘We hebben de wereld zo ver gesegmenteerd en gecategoriseerd, dat mensen gewoonweg niet datgene krijgen wat nodig is. Er spreekt een vorm van aanbod-denken uit: dit doen we hier wel, en dat doen we hier niet. Wij werken op onze locaties daarentegen helemaal andersom. Vraaggericht, oftewel: cliëntvolgend.’
Wie het organogram van ‘de JP’ bekijkt, ziet dat de raad van toezicht helemaal onderaan is getekend en de cliënt letterlijk en figuurlijk helemaal bovenaan staat. Over verdraaid organiseren gesproken. Ruud vraagt zich af: ‘Hoe zouden we nu een moeder met een verstandelijke beperking, dankzij financiering vanuit de WLZ (de Wet Langdurige Zorg) wél kunnen helpen en haar kinderen niet, omdat die nu eenmaal buiten de indicatie vallen? Dat kan toch niet de bedoeling zijn? Er zijn zoveel schotten tussen alle domeinen die goede zorg in de weg staan. Houd de regie in één hand.’
Nieuwe vorm van verantwoording afleggen
‘Als je de overbodige systeemwereld weghaalt, kom je in het budgettaire kader ook nog eens goed uit’, vervolgt Ruud zijn pleidooi. ‘Er worden vaak zoveel zaken georganiseerd die helemaal niet bijdragen aan wat je wilt. Wij proberen steeds en overal de bedoeling voorop te zetten in ons werk. Neem de manier waarop wij momenteel omgaan met de jaarrekening en met toezichthouders. Wij zijn het primaire proces. Dat betekent dat zij bij ons moeten aansluiten, in plaats van dat wij moeten aansluiten bij hun wereld. De zoektocht om dat voor elkaar te krijgen, heeft momenteel geleid tot een unieke positie in Nederland, zeker gezien de sterke verantwoordingsdrang die nog altijd leeft. De Algemene Rekenkamer heeft zich in een advies aan het kabinet namelijk positief uitgelaten over het feit dat onze accountants nu uitgaan van het principe: ‘Als de cliënt tevreden is en de medewerkers tevreden zijn, dan mag je ervan uitgaan dat de geleverde zorg rechtmatig is’.’
Het valt op dat de accountants bij deze nieuwe verantwoording met name met signalen uit de leefwereld werken. Ruud voegt toe: ‘Sterker nog: de accountants wonen tegenwoordig ook zorgplanbesprekingen bij. Dat was vroeger ondenkbaar en viel buiten hun blikveld, maar dat is nu de kern van hun werk.’
‘Deze nieuwe vorm van verantwoording afleggen gaat niet vanzelf en kan niet overal’, waarschuwt Ruud. ‘Het volgende citaat komt rechtstreeks uit datzelfde advies vanuit de Algemene Rekenkamer: ‘De kaderregeling loslaten gaat niet vanzelf goed. Veel hangt af van de cultuur binnen de zorginstelling en het gedrag van management en de zorgprofessionals. Elkaar aanspreken, redeneren vanuit de cliënt en een zero tolerance bij niet-integer gedrag zijn essentiële randvoorwaarden om de kaderregeling succesvol los te kunnen laten.’
Zo binnen, zo buiten
De visie, zoals gesteld door Ruud, raakt niet alleen de buitenwereld of de toezichthoudende instanties, maar deze visie geldt ook met name voor de eigen organisatie. Doe wat nodig is. Dat betekent ook: laten wat niet helpt. Zo doen ze bij de JP van den Bent zo weinig mogelijk aan medezeggenschap. ‘Medezeggenschap, dat klinkt toch niet volwaardig? Mijn uitgangspunt is dat iedereen bij ons gewoon zeggenschap heeft. Dat is toch veel krachtiger?’
Ruud geeft nog een ander voorbeeld: ‘Op een gegeven moment kwam de regel langs dat ook wij als organisatie ten minste één arbo-preventiemedewerker per 500 medewerkers moesten aanstellen. Deze medewerker had dan de verantwoordelijkheid om maatregelen, gericht op de veiligheid en gezondheid binnen onze organisatie, uit te voeren. Wat wij gedaan hebben? We hebben alle contracten opengebroken en in alle contracten laten opnemen dat eenieder zijn eigen arbo-preventiemedewerker is. Nu voldoen we aan de regel én blijft het eigenaarschap voor gezondheid en veiligheid gewoon liggen waar het moet liggen. Namelijk bij iedere medewerker zelf.’
Op woensdag 8 juni vindt het Event Verdraaide Organisaties plaats in Driebergen, met Wouter Hart, Ruud Klarenbeek, Stijn van Kreij en Erben Wennemars.
